Het Nationale Ballet | Hans van Manen 90

Op 11 juli 2022 viert de grootmeester van de Nederlandse dans, Hans van Manen, zijn negentigste verjaardag. Het Nationale Ballet viert dat uitgebreid, onder meer met een tournee door heel Nederland, waarbij het gezelschap drie juwelen uit zijn omvangrijke Van Manen-oeuvre presenteert. Hans van Manen 90 opent met een van de vroege successen van de choreograaf: Metaforen. Hoewel het ballet ruim 55 jaar geleden werd gemaakt, zijn alle elementen van Van Manens meesterschap in dit werk al aanwezig, zoals zijn volstrekte helderheid in concept en bewegingstaal. Metaforen is opgezet als een classicistisch ballet, maar gaandeweg ontvouwt zich een geraffineerd vormenspel vol onverwachte wendingen. Spraakmakend was destijds het mannenduet, door velen als provocerend opgevat, terwijl Van Manen slechts wilde aantonen dat een pas de deux net zo goed door twee mannen kan worden gedanst. Eén brok samengebalde energie Van Manens sublieme choreografie Grosse Fuge, op Beethovens gelijknamige strijkkwartet, werd na de première in 1971 uitgeroepen tot ‘meest belangwekkende Europese ballet van het decennium’. Vandaag de dag heeft dit zinderende dubbelkwartet nog altijd niet aan populariteit afgedaan: Grosse Fuge is een van de meest uitgevoerde Van Manen-balletten wereldwijd. ‘Briljant en oogstrelend’, ‘één brok samengebalde energie’, schreef de pers over recente uitvoeringen. De choreografie voor vier mannen en vier vrouwen bestaat uit twee sterk verschillende delen, die samen toch een harmonisch geheel vormen. In de fuga zijn de spanningen complex en geladen; in de cavatina worden ze lyrisch omspeeld en opgelost. De mannen dragen in het eerste deel zwarte rokken, ontworpen door Van Manen zelf, die hun bewegingen nog feller en agressiever maken, terwijl de vrouwen eruitzien alsof ze net uit hun avondjurk zijn gestapt. SuspenseVoor Concertante, het slotballet in Hans van Manen 90, liet Van Manen zich in 1994 inspireren door de Petite Symphonie Concertante van de Zwitserse componist Frank Martin. Het is een fascinerend, met humor en agressie doorspekt ballet dat, zelfs in de meest wervelende solo’s en intense pas de deux, getuigt van de voor Van Manen zo typerende geraffineerde eenvoud, visuele logica en muzikaliteit. Concertante heeft dat wat bij thrillers als ‘suspense’ wordt aangeduid: er broeit iets, er borrelt iets, en je kunt er niet precies je vinger opleggen.